Genel morfolojik yapısı
bakımından diğer böceklere benzemekle birlikte, arının vücudu yumuşak yapıda
olan yoğun bir kıl örtüsü ile kaplıdır. Arının vücudu baş, göğüs ve karın olmak
üzere üç kısımdan meydana gelir. Başta gözler, duyargalar ve ağız parçaları
bulunur. Baş, vücudun ikinci kısmı olan göğüse ince oynak bir boyunla bağlıdır.
Göğüs ve karının dış kısmı segment denilen halkalardan oluşur.
Baş
Arılarda baş önden bakıldığında
bir üçgeni andırır. Başta; gözler, duyarga ve ağız parçaları bulunur. Gözler bir çift bileşik (petek) göz
ile üç adet basit gözden ibarettir. Basit gözlerin her biri binlerce küçük
üniteden oluşmaktadır. Bileşik göz; ana arıda 3.000, işçi arıda 4.000 ve erkek
arıda 8.000'den fazla gözcüğün birleşmesinden meydana gelmiştir. Gözün her bir
ünitesi bakılan cismin küçük bir kısmını görür ve bu görüntüler birleştirilerek
cismin görüntüsü tamamlanır.
Arılarda koku, tat ve
dokunma-hissetme duyularını algılayan bir çift duyarga (anten) başta
bulunmaktadır. Bu duyargalar oldukça kuvvetli kaslar yardımıyla her yöne
hareket etme kabiliyetine sahiptirler. Duyargalar dişilerde 12, erkeklerde 13
halkadan meydana gelmiştir. Duyargalar içerisinde bulunan sinir uçları
sayesinde arılar duyularına ek olarak rüzgar hızını ve hava sıcaklığını da
algılayabilmektedirler. Arıların duyargaları o kadar hassastır ki 2 km
mesafeden balın kokusunu algılayabilirler.
Arılar; üst dudak, üst çene, alt
çene ve alt dudak olmak üzere dört kısımdan meydana gelen yalayıcı-emici ağız
tipine sahiptirler. Alt çeneleri yardımıyla koparıcı özellik gösterirler. Alt
çene ve alt dudak birlikte uzanarak hortum şeklindeki “probozis”i oluştururlar.
Probozis ve bunun uzantısındaki dil sıvı gıdaların alınmasını sağlar. Dil
uzunluğu, arı ırkına göre değişmekle birlikte 6-7 mm arasındadır. Arının, üzeri
kıllarla kaplı bulunan dil kısmı iç içe geçmiş sert halkalardan oluşur. Bu
halkalar arasında zarımsı, dar ve tüysüz kısımlar vardır. Bu yapısından dolayı
dil gerektiğinde uzayıp kısalabilme özelliğine sahiptir. Beslenme işlemi
bittiğinde probozis kıvrılıp başın arka kısmına katlandığında dil eski haline
nazaran oldukça kısa görünmektedir.
İşçi arılar üst çenelerini polen
almak, petek yapımında mum işlemek, herhangi bir şeyi tutup kavramak gibi
işlerde kullanırlar. Arılarda hortum (dil) nektar, bal, şurup veya su gibi sıvı
besinleri almak için kullanılır. Dil, arının emme işlevini yerine getiren
organıdır.
Baş, iç yapı itibariyle de önemli
salgıların üretildiği kısımdır. İşçi arıların yutak üstü salgı bezleri genç
yaşta arı sütü, daha ileri ki yaşlarda baldaki sakarozu parçalayan enzimleri
salgılarlar. Çenede bulunan salgı bezleri ana arıda ana arı feromonunu, işçi
arılarda ise alarm feromonunu salgılar.