İyi bir ana arı
günde ortalama 1500 yumurta bırakmalıdır. Bu rakam bazı ırklarda 3000’e kadar
çıkabilir. Ana arının bir günde yumurtlayabileceği yumurtaların ağırlığı kendi
ağırlığı kadardır. Yumurtlamaya iklim, mevsim, kovan içi sıcaklık, ana arının
yaşı ve beslenmesi etkili olmaktadır. Dışarıda bulunan polen kaynaklarının
zenginliği ana arının yumurtlamasını olumlu yönde etkiler ve ana arı yumurta
miktarını hemen hemen buna göre ayarlar. Ana arı beslenip büyütülebilecek kadar
yumurta bırakmaya dikkat eder. Ana arı bütün bir yıl yumurtlar fakat
Kasım-Aralık aylarında birkaç hafta için yumurtlamayı keser. Daha sonra gerekli
gördüğü miktarda yumurtlamaya devam eder. İyi bir ana arı yılda 200.000 yumurta
bırakabilir.
Ana arı küçük
petek gözlerine döllü, büyüklerine ise dölsüz yumurta bırakır. Döllü
yumurtalardan işçi dölsüzlerden ise erkek arılar meydana gelir. Ancak bazı
hallerde büyük ve küçük iki petek gözü yanyana olduğunda ana arı şaşırıp büyük
göze döllü yumurta bırakabilmektedir. Böylece arı ailesindeki erkek dişi
oranını küçük ve büyük petek gözleriyle işçi arılar tayin etmektedir. Ayrıca
herhangi bir nedenle kovanda ana arının bulunmaması durumunda işçi arılar hemen
bir ana arı gözü (yüksük) oluşturarak döllü yumurtalardan birisini bu göze
taşırlar ve ana arı adayını arı sütüyle beslerler.
Ana arı ile ilgili
bulgular ve değerlendirilmesi:
-Kovan açıldığı
zaman kovandaki ergin arı az, yavrular hiç yoksa ya da çok az ise, ana uzun
süre önce ölmüş demektir.
-Kovanda
mühürlenmiş yavru gözleri var, fakat genç yavru ve yumurta yoksa ana arı yakın
bir zamanda ölmüştür.
-Yumurtalar
düzensiz, gelişi güzel ve dağınıksa, aynı zamanda erkek arı gözlerine de
rastlanırsa ana arı yaşlanmıştır.
-Kovanda ana arı
ve yavrulu çerçeve mevcut, ama ana arı düzensiz yumurtluyorsa, yani bir
çerçeveyi doldurmadan diğerine atlıyorsa yaşlanmıştır ya da genetik kapasitesi
düşük demektir.
-Kovanda yavru
yok, fakat henüz fazla irileşmemiş bir ana arı varsa kovan anasını
değiştirmiştir. Yakın bir gelecekte bu ana çiftleşerek yumurtlamaya
başlayacaktır.
-Kovandaki arı
populasyonu iyi, kuluçkalıktaki petekler kapalı yavru gözler ile kaplı ise ana
gen ve iyi demektir.
Normal koşullar
altında her arı ailesinde sadece bir adet ana arı bulunur. Görevi,
yumurtlayarak yeni nesillerin meydana gelmesini ve koloninin sürekliliğini
sağlamaktır. Ana arının vücut yapısı ince ve uzun, rengi diğer bireylere göre
daha açık ve parlaktır. Özellikle kolonide yavru yetiştirme aktivitesinin
yüksek olduğu dönemlerde karın çok uzundur.
Ana arı,
genellikle kendisini çevreleyen, temizliği ve beslenmesiyle ilgilenen bir grup
işçi arı arasında görülür. Yaşamı süresince sadece çiftleşme amacıyla ya da
koloninin oğul vermesi durumunda kovan dışına çıkar. Kendi kendine beslenemez.
Beslenmesi, bakıcı işçi arıların ağzına arı sütü vermeleri şeklinde olur. Tek
görevi yumurtlamaktır. Ana arı işçi arıya göre daha uzun ve daha az çentiği
bulunan iğneye sahiptir. Bu nedenle iğnesini batırıp çıkararak defalarca
kullanabilir. Ana arı, iğnesini rakip ana arılara karşı kullanır.
Ana arı; ana arı
hücresi, ana arı memesi veya ana arı yüksüğü denilen özel bir göz içerisinde
gelişir ve gelişme süresi 16 gündür. Hücreden çıktıktan sonra ortalama 1 hafta
içinde güneşli, sıcak ve rüzgarsız bir günde ve öğleden sonra çiftleşme uçuşuna
çıkarak havada erkek arılarla çiftleşir. Değişik nedenlerden dolayı yeterli
sayıda erkek arıyla çiftleşemeyen ana arı daha sonraki günlerde 2-3 defa daha
çiftleşme uçuşuna çıkabilir. Çiftleşmesini tamamlayan ana arı kovanına döner ve
2-3 gün sonra yumurtlamaya başlar. Ana arı kovan içi ve kovan dışı şartlara ve
kalitesine bağlı olarak günde ortalama 1.500-2.500 adet yumurta
yumurtlayabilir.
Ana arı salgıladığı
feromonla işçi arıları etrafına çeker, kolonide birliği ve düzeni sağlar.
Feromon kokusunu algılayan işçi arılar kolonideki işleri düzenle yürütürler.
Aynı zamanda bu feromonlar işçi arıların yumurtalıklarının gelişmesini ve
kolonide yeni bir ana arı yetiştirmelerini önler. Herhangi bir nedenle ana
arısız kalan ve ana arı yetiştirme olanağı bulunmayan bir kolonide işçi
arılardan bazılarının yumurtalıkları gelişerek yalancı ana arı meydana gelir.
Yalancı ana arılar sadece dölsüz yumurta yumurtlayabileceklerinden koloni
zamanla erkek arılarla dolar ve söner.
Ana arıların
ortalama yaşam süreleri 3-5 yıl olmakla beraber 7 yıla kadar yaşayabilirler.
Ancak artan yaş ile birlikte giderek daha az yumurtlarlar ve daha fazla oranda
dölsüz yumurta bırakırlar. Bu nedenle teknik arıcılıkta genç, sağlıklı ve
verimli ana arılarla çalışmak esas olduğundan kolonilerin ana arıları her 1-2
yılda bir değiştirilmelidir.